Magneten

Bijna elke dag heb je te maken met magneten. Je kunt ook zeggen: in veel voorwerpen wordt gebruik gemaakt van magnetisme. Bijvoorbeeld in computerspelletjes, in de dynamo van je fiets en in de magnetron. Zonder magnetisme zou er geen stroom zijn, want in elektriciteitscentrales spelen magneten een belangrijke rol.
Volgens een oud verhaal is magnetisme ontdekt door een herder. Hij had een staf met een ijzeren punt waarmee hij door een beekje roerde. Er bleef een stuk magnetiet aan de staf kleven. Die steensoort trekt andere ijzeren voorwerpen aan.


© ABB Review

Magneten hebben allerlei vormen en ze kunnen klein of groot zijn.

Polen

Magneten zijn van ijzer dat door mensen of de natuur magnetisch is geworden. Zij trekken voorwerpen aan die ook van ijzer of staal zijn. Je kunt zelf een magneet maken. Je hebt een magneet en een ijzeren staaf nodig. Met de magneet strijk je een aantal keren langs de ijzeren staaf. De minimagneetjes die in de staaf zitten gaan nu allemaal dezelfde kant op liggen. Daardoor is de staaf magnetisch geworden.
De uiteinden van een magneet noemen we de polen. Aan de polen van een magneet is de trekkracht het grootst. Als je twee magneten naar elkaar beweegt, kunnen ze elkaar aantrekken of elkaar wegduwen. 
Het kompas is een oud instrument dan door zeelui werd en wordt gebruikt om de richting te bepalen. Een klein naaldje wordt magnetisch gemaakt en zó in een doos bevestigd dat het vrij kan ronddraaien. De punt van het naaldje wijst automatisch naar de noordpool van de aarde, dat komt doordat de aarde zelf ook een grote magneet is.


© Marian Latour, Bussum

Als je een stuk ijzer magnetisch maakt, gaan alle deeltjes dezelfde kant op liggen.

Stroom en magneet

Magnetisme en elektriciteit hebben heel veel met elkaar te maken. In 1820 deed onderzoeker Hans Oersted een belangrijke ontdekking, de elektromotor. Uit proeven bleek dat stroom magnetisme kan opwekken. Je kunt dus met stroom een magneet maken. Met stroom kun je een magneet zo sterk maken als je zelf wilt. Je kunt er zelfs auto’s mee optillen. Een gewone magneet zou je zó sterk moeten maken dat je de auto nooit meer los kan krijgen. Met een elektromagneet lukt dat wel, je kunt de stroom gewoon uitschakelen. 
Veel apparaten werken met een elektromotor. Enkele voorbeelden zijn een stofzuiger, een luidspreker, een mixer of een auto. Of een apparaat waarmee je kunt zoeken naar voorwerpen van ijzer die in de grond zitten. Een van de grootste voorbeelden is de magneettrein. Zo’n trein zweeft boven het spoor en bereikt een hoge snelheid. Het spoor werkt als een enorme elektromagneet. De onderkant van de trein heeft dezelfde pool als de treinrails. Daardoor wordt de trein afgestoten. Zo zweeft hij boven de rails en wordt vooruit geschoten.

Dit is een samenvatting van Informatieboekje 62 Magneten.